Kościółek w Naramie w roku 1877 roku.
Carskiego Rewizora spis z natury.
Jak już wcześniej pisałem, w Powstaniu Styczniowym brało licznie udział duchowieństwo – księża, bracia zakonni czy klerycy. Po upadku Powstania, w ramach represji i zemsty, car Aleksander II wydał ukaz o kasacie klasztorów w Królestwie Polskim. Ukaz carski o kasacie klasztorów rzymskokatolickich w Królestwie został ogłoszony 27 października (według kalendarza gregoriańskiego 8 listopada) 1864 r. Przekazywał nieruchomości i kapitały wszystkich klasztorów, zarówno tych kasowanych jak i nadal działających, pod zarząd carskiej Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu.
Ponieważ właścicielem naramskiego majątku był Zakon Karmelitów z Krakowa, z zaboru austriackiego, a więc wedle ówczesnego stanu prawnego z zagranicy, czyli z Cesarstwa Austro-Węgierskiego, proces odebrania majątku zakonnikom przebiegał inaczej. Konieczne były umowy międzynarodowe między Imperium Rosyjskim a Cesarstwem Austro - Węgierskim. Do tego tematu wrócimy w następnym eseju, w którym obszernie przedstawimy ten proces. Natomiast w tym miejscu można jedynie stwierdzić, że ostatecznie naramski majątek Karmelitom został odebrany i przeznaczony do sprzedaży.
Warto też zaznaczyć, że od 24 czerwca 1866 roku arendarzem (dzierżawcą) naramskiego folwarku, czyli części majątku okrojonej przez grunta, które zostały przekazane włościanom w ramach uwłaszczenia, był był Henryk Chrzanowski. Carscy urzędnicy uznali jego dzierżawę i z nim załatwiali wszystkie sprawy związane z przejęciem majątku. Aby wykonać spisu z natury rzeczy ruchomych i nieruchomych w 1877 roku do Naramy przyjechał Rewizor o nazwisku Kossowski. Kto zna sztukę Nikołaja Gogola pod tytułem „Rewizor”, wie, że na prowincji wizyta tak wysokiej rangi urzędnik carskiego, była dość dużym wydarzeniem i wyzwaniem dla lokalnych urzędników carskich.
Ale wracając do rzeczy. Ревизор Государственных Имуществ (Rewizor Gosudarstwiennych Imuszcziestw) czyli jakbyśmy dziś powiedzieli „biegły rewident majątku państwowego” obejrzał i spisał z natury rzeczy nieruchome i ruchome. Ponieważ w Naramie była również kaplica wystawiona w 1617 roku przez Pawła Żydowskiego, która przynależała do majątku, została również opisana. Co prawda, niewiele było do spisania, ponieważ po Powstaniu i wyrzuceniu z majątku zakonników, carscy urzędnicy zakazali również odprawiania w niej nabożeństw. Kaplica popadała w ruinę a w 1869 r. przeniesiono do Korzkwi monstracje, kielich, cyborium, ornaty i inne rzeczy konieczne do odprawiania nabożeństw.
Cóż zatem pozostało w kaplicy? Wedle spisu dokonanego przez rewizora Kossowskiego przy udziale arendarza (dzierżawcy) Henryka Chrzanowskiego, Wójta Gminy Iwanowice F(ranciszka) Mistala (po likwidacji Gminy w Naramie została ona przyłączona do iwanowickiej gminy) oraz sołtysa Naramy Maksymilana Padacza:
Ów spis przedstawiał się następująco:
„Wykaz zaopatrzenia kościelnego dostępnego w kaplicy znajdującej się w krakowskim majątku Narama, województwa kieleckiego, powiatu miechowskiego.
1. Ikonostas (ołtarz) Matki Bożej, w którym z przodu znajduje się ikona Świętego Wojciecha Biskupa Męczennika, po bokach zaś znajdują się (figury) dwóch aniołów. Ołtarz jest wykonany z kamienia i pokryty lnianym obrusem, na nim umieszczone są kuliste drewniane świeczniki.
2. Ikonostas (ołtarz) Świętego Mikołaja z dwoma aniołami po bokach, ołtarz wykonany z desek, na którym znajdują się cztery drewniane świeczniki.
3. Ikonostas (ołtarz) Świętych Piotra i Pawła z dwoma aniołami po bokach, ołtarz z kamienia, na którym umieszczone są cztery drewniane świeczniki oraz poduszka.
4. Ikonostas (ołtarz) Jezusa Chrystusa z Krzyżem Zbawiciela, ołtarz drewniany, na którym znajduje się sześć drewnianych świeczników.
5. Ikony różnych rozmiarów w drewnianych ramkach, lub bez ramek, dziesięć.
6. Dwa sztandary kościelne.
7. Kazalnica (ambona), obita deskami i pokryta malowanym płótnem.
8. Konfesjonał jeden.
9. Siedem drewnianych ławek.
10. Jedno duże krzesło z obiciem ze skóry.
11. Mała drewniana szafka z trzema szufladami.
12. Taka sama komoda, znajdująca się wraz z wyżej wymienionym krzesłem i szafką w zakrystii kaplicy.
13. Dwa małe dzwonki i dwa duże, te ostatnie znajdują się w kopule pod dachem kaplicy, wszystkie z żółtej miedzi.
14. Nad głównymi drzwiami prowadzącymi do kaplicy chóry.
15. Na drzwiach dwa zamki z kluczami.
16. Podłoga i sufit z desek.
Wszystkie wyżej wymienione przedmioty, a także sam budynek, są zupełnie zniszczone (dosł: znajdują się stanie opłakanym).
1 lutego 1877 roku
Rewizor Mienia Państwowego przy Kieleckiej Izbie Skarbowej: Kossowski
Dzierżawca posiadłości Narama: Henryk Chrzanowski
Sołtys wsi Narama: Maksymilian Padacz
Wójt Gminy Iwanowice: F(ranciszek) Mistal”
Na foto: Fotografia wnętrza kościóła jest co prawda z 1968 roku ale można sprawdzić i porównać z opisem Rewizora Kossowskiego. Żółtą obwódką jest oznaczony obraz Św. Wojciecha, będący przesłoną dla Obrazu Matki Bożej.
No cóż. Stwierdzenie, że "Wszystkie wyżej wymienione przedmioty, a także sam budynek, są zupełnie zniszczone (dosł: znajdują się stanie opłakanym)." nie świadczą zbyt dobrze o ówczesnych opiekunach tej świątyni.
Dla mnie także ciekawy jest zapis pod numerem 4. „Ikonostas (ołtarz) Jezusa Chrystusa z Krzyżem Zbawiciela, ołtarz drewniany, na którym znajduje się sześć drewnianych świeczników.” W którym miejscu był ten ołtarz? Z tego co pamiętam w przedsionku kościoła była duża figura Jezusa ukrzyżowanego, być może, przy przebudowie z roku 1920 ołtarz został rozebrany a figura przeniesiona do przedsionka. Być może chodziło o nagrobek i tablicę nad grobem Pawła Żydowskiego?
Zastanawiające też, że rewizor nie zauważył obrazu Św. Pawła z 1466 roku autorstwa Jana z Nysy. Albo zauważył, ale nie poznał się na nim i potraktował go jako jedną z "ikon różnych rozmiarów". Inna sprawa, że ciekawy jestem co to były za ikony!
Zbigniew Grzyb
Na foto: Pierwsza strona pisma przewodniego Rewizora Kossowskiego z dnia 5 marca 1877 roku, po dokonaniu inspekcji i spisu pokarmelickiego majątku w Naramie, przeznaczonego do sprzedaży.
Na foto: Pierwsza strona spisu i opisu kościółka (kaplicy). Warto zwrócić uwagę na zapis pod pkt.4: „Ikonostas (ołtarz) Jezusa Chrystusa z Krzyżem Zbawiciela, ołtarz drewniany, na którym znajduje się sześć drewnianych świeczników.
Na foto: Strona druga opisu i spisu kościółka (kaplicy)
Na foto: Strona trzecia opisu z podpisami Rewizora Kossowskiego, Arendarza Henryka Chrzanowskiego, Sołtysa Maksymiliana Padacza i Wójta Gminy Iwanowice Franciszka Mistala, który dodatkowo obił dokument swoją pieczęcią.
Na foto: Ponieważ opis wykonany ręką pana Rewizora chciałem zacytować dosłownie i także umożliwić zapoznanie się z jego oryginalną treścią osobom zainteresowanym, trzeba było wykonać jego drukowaną kopię. Ponieważ pisanie cyrylicą na kompie idzie mi niesporo, pomogła mi w tym pani Switłana Korżyk z Latyczowa, za co jej serdecznie dziękuję. Pewnie wielu miłosników Trylogii wie, że siostra Wołodyjowkiego wyszła za Stolnika Latyczowskiego i zamieszkała w tym mieście na ukraińskim Podolu
🌝
© 2023 narama.pl
RODO: Strona prowadzona przez osobę fizyczną.