Prawdopodobne pochodzenie nazwy „Narama”.

W Polsce są miejscowości o takiej, lub podobnej nazwie:

1. Naramowice, w województwie wielkopolskim, będące dziś dzielnicą Poznania.

2. Naramice w województwie łódzkim, w powiecie wieluńskim, w gminie Biała.

3. Narama, w województwie małoposlki, w powiecie krakowskim, w gminie Iwanowice.

4. Naramów, województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Łopuszno.

Franciszek Piekosiński w dziele „Rycerstwo polskie wieków średnich” wydanym w 1896 nakładem Krakowskiej Akademii Umiejętności wykłada, że Narama, Naramice, Naramowice i Naramów wiodą swoje nazwy od popularnego w śreniowieczu rycerskiego imienia Naram. Podobnie twierdzi Aleksander Brückner, wiodąc miano NARAM w znaczeniu duży, mocny, olbrzymi. Wierzę dawniejszym historykom, że są kompetentni w rozszyfrowywaniu zapisów łacińskich, ponieważ dla nich łacina była językiem obowiązkowym i wykładanym na równi z językiem polskim.

Idąc też śladem rozumowania, że średniowieczne nazwy miejscowości brały nazwę od swoich rycerskich założycieli, udało mi się w starych dokumentach źródłowych znaleźć rycerzy o imieniu Naram (np. Naram z Sędzina i Chowanówka. Naram z Rosnowa, Naram z Wróblewa , Naram z Naramowic, Naram z Wielżyna, Naram z Sierosławia).

Można to prześledzić zapoznając się z zamieszczonymi poniżej kartami "Słownika staropolskich nazw osobowych".

Karty "Słownika staropolskich nazw osobowych" - kliknij na obraz lub ==>TUTAJ i powiększ

Część z zajmujących się tym tematem twierdzi co prawda, że pierwotna nazwa Naramy to Naręba. Trudno znaleźć w słownikach słowo „naręba” czy „narama”, aby cokolwiek znaczyło. Nie wiem też skąd niby miało się pojawić nazwisko Narębski, aby od niego wzięła nazwę wieś Naręba.

Zwolennikom nazwiska Naramski zapisywanego w XV wieku jako „Narębski” przypominam, że obecną ortografię wprowadził Stanisław Zaborowski w wydanej w Krakowie w latach 1514–1515 książce „Orthographia seu modus recte scribendi et legendi Polonicum idioma quam utilissimus”.

Zatem zapisane nazwisko „Narębski” należało przeczytać jako „Naræ(b)ski” czyli Nara/ebski. Skąd inąd wiadomo, że Krakowiacy od zawsze mieli tendencję do wciskania „b” przed inne litery, co powodowało wyciszanie np. m. Zatem zapewne trzeba by było zapisać „Naræmbski” co dziś przeczytalibyśmy jako Naram(b)ski (zobacz zapis pod datą 1440). Zresztą nie trzeba daleko szukać. W 1470 roku pisarz Sądu Ziemskiego zapisał Andrzeja Naramskiego jak umiał, czyli Narębski, a Długosz w swoim Liber beneficjorum…” zapisał poprawnie

„Et primo habet decimam manipularem in Narama sub parochial ecclesiae de Korzkyew sita, cuius haeres Andreas Naramsky, nobilis de domo Nowina.” Skoro nie było jeszcze polskich znaków diaktrycznych, więc pisarze Krakowskiego Sądu Ziemskiego zapisywali nazwę miejscowości i ich właścicieli sięgając w swojej inwencji przy zapisywaniu nazw i mowy polskiej, wyczynając nieraz takie wygibasy językowe, że zdziwiliby dziś niejednego. Ale w tym przypadku bardziej wierzę zapisowi człowieka, który miał dostęp do dokumentów, wiedział jak brzmi właściwa nazwa, znał biegle łacinę i umiał w niej poprawnie zapisywać!

Trzeba wiedzieć, że w końcu XIV i w XV w. w miejsce sądów książąt dzielnicowych powstały szlacheckie sądy ziemskie. Dlatego też rok 1388 rok jest pierwszym zapisem dotyczącym miejscowości NARAMA w księgach Krakowskiego Sądu Ziemskiego, bo dopiero wówczas ten Sąd powstał. Aby dotrzeć do wcześniejszych zapisów trzeba sięgnąć do archiwów Kapituły Krakowskiej, ale ze względu na obecne czasy jest to praktycznie niemożliwe.

Sądy Ziemskie złożone były z sędziego, podsędka i pisarza, mianowanych dożywotnio przez króla spośród 3 kandydatów przedstawionych przez sejmik ziemski. Dl ainformacji warto dodać,m że istniał również sąd grodzki namiestnika królewskiego czyli starosty, gdzie sądził wyznaczony przez niego burgrabia lub sędzia grodzki, który rozpatrywał sprawy z artykułów grodzkich oraz szlachty nieosiadłej. Natomiast sprawy graniczne rozpatrywał osobny sąd podkomorski. Ale ważniejsze sprawy szlachty wpływały do sądu wiecowego ziemskiego (pod przewodnictwem wojewody). Członkowie sądu ziemskiego otrzymywali niewielkie wynagrodzenie od osądzonych spraw, nie traktowano jednak tych pieniędzy jako istotnego źródła zarobku. Widziano w nich raczej częściowy zwrot kosztów, formę znanej dzisiaj urzędniczej czy poselskiej diety. Urzędy sędziego, podsędka i pisarza ziemskiego były traktowane jako funkcje społeczne. Pochodziły one z wyboru szlachty (który to wybór musiał zatwierdzić król), a członkowie sądu nie mieli do swej dyspozycji ani dochodów, ani obsługi urzędniczej, którą miał zapewniony np. starosta grodzki. Sąd ziemski nie miał stałej siedziby, archiwum czy więzienia. Sędziowie wykonywali swe obowiązki, objeżdżając swój okręg sądowniczy (ziemię) w czasie tzw. roczków ziemskich. Społeczny i samorządowy charakter sądów ziemskich był przez sędziów traktowany jako szczególny powód do dumy i zobowiązanie do zaszczytnej służby dla lokalnej społeczności.

Istotną zmianą w zapisie nazwy Narama jest rok 1581, kiedy faktycznie, po wprowadzeniu znaków diaktrycznych do alfabetu polskiego zaczęto zapisywać nazwę jako Naręba/Naremba. Najprawdopodobniej spowodowane to było tym, iż przyjęto wymowę "ę" jako właśnie dzisiejsze "ę" a nie jako łacińskie „E caudata”, dla oznaczania "æ" a po wtóre Narama przestała być własnością rodu Nowina, a nowi właściciele niekoniecznie musieli znać pochodzenie tej nazwy (co u Nowinów raczej byłoby niemożliwe), więc było im wszystko jedno, jak się wieś nazywała, byle dochód był.

Poza tym po odebraniu podarunku od Pawła Żydowskiego właścicielami Naramy był zakon Karmelitów z Garbar, obecnie ulica Garbarska w Krakowie i Dominikanów z Krakowa. Co jakiś czas czasu Naramę wizytował przedstawiciel jednego lub drugiego zakonu (od 1765 tylko jednego), który dokonywał spisu ludzi, zabudowań, inwentarza żywego i martwego. Zwłaszcza w tych sprawozdaniach pojawia się nazwa „Naręba” lub „Naremba”, w zależności od tego, który z przedstawicieli zgromadzenia przyjeżdżał i jaką miał „fantazję” aby nazwać posiadłość, którą odwiedza i … tak zapisywał nazwę wsi. Było tak aż do 1787 roku, kiedy powrócono do właściwej formy nazewnictwa wsi.

W każdym razie od miejscowości Narama swoje nazwiska wywiodły co najmniej trzy rody Nowinów: Naramscy, Narębscy i Narembscy. Nazwiska te są spotykane również dziś.

Zatem, idąc po kolei, w dostępnych obecnie dokumentach, na przestrzeni wieków tak zapisywano nazwę miejscowości: 1360 Narama; 1388 Narama; 1393 Naram; 1402 Naramma; 1408 Naraba; 1417 Narama; 1419 Naromma; 1427 Naroma; 1429 Naroama; 1437 Narampna; 1439 Narawa; 1440 Naramba; 1458 Narąma; 1470 Narama; 1512 Narema; 1514 Nąrema; 1564 Narebi; 1581Naremba; 1636 Naręba; 1715 Naremba; 1787 Narama; 1818 Narama i tak aż do dziś.

Kraków i okolice na dawnych mapach.

Zbigniew Grzyb

powrót do spisu artykułów