Jak zmieniała się Narama
Na mapach widać zmiany jakie nastapiły po pożarze w 1928 roku oraz sprzedazy pól dworskich.
Mapa z ulicami i historycznymi przysiółkami w Naramie
Kliknij tutaj, aby zobaczyć mapę w dużej rozdzielczości.
Mapa pozostałej części naramskiego folwarku z 1876 roku wykonana przez Józefa Żołątkowskiego.
Mapa pozostałej po uwłaszczeniu części naramskiego folwarku, skonfiskowanego Zakonowi Karmelitów z Krakowa. Mapa została wykonana w 1876 roku przez geometrę gubernianego Józefa Żołątkowskiego na zlececenie Gubernianej Izby Skarbowej dla potrzeb przygotowywanej sprzedaży majątku.Po licytacji, która odbyła się 21 marca 1878 roku część majątku tzw. Dąbrowa została sprzedana włościanom, mniej więcej do dzisiejszej ulicy Księżej. Widać to dokładnie na mapie znajdującej sie poniżej. Więcej w przygotowywanym artykule na ten temat.
Kliknij i przeglądaj mapę w dużej rozdzielczości!
Prezentowana mapa z archiwum rodzinnego p. Mieczysława Nováka, wnuka przedwojennego właściciela dworu i gruntów dworskich Józefa Russockiego, została sporządzona 28 lutego 1924 r. na podstawie „Planu pozostałej części gruntów pokrakowskiego folwarku Narama w Guberni Kieleckiej Powiecie Miechowskim położonego”.
Jak wiadomo w 1864 r. po Powstaniu Styczniowym, w zaborze rosyjskim następuje uwłaszczenie chłopów. Równocześnie w ramach dodatkowych popowstaniowych represji oprócz wyroków śmierci, zsyłek na Syberie, więzień i łagrów dla Polaków, władze carskie konfiskowały także majątki osób i podmiotów zaangażowanych w Powstanie i pomoc Powstańcom. Także majątek zakonu Karmelitów został skonfiskowany a zakonnicy musieli opuścić Naramę. Władze carskie nie mogły dokonać kasacji (likwidacji) Zakonu, ponieważ Karmelici mieli siedzibę w Krakowie na Piasku (obecnie ul. Karmelicka), a więc już w zaborze austriackim. Po konfiskacie majątku Karmelitów został on przez władze carskie sprzedany za 13005 rubli w srebrze. Prezentowany „Plan pozostałej części gruntów pokrakowskiego folwarku Narama” został wykonany już po sprzedaży przez nabywcę tzw. Dąbrowy włościanom, a resztę folwarku kolejnemu nabywcy. Dlatego na Planie są uwzględnione zabudowania i grunta dworskie, bez wskazywania gruntów naramskich włościan.
Następnie z planu sporządzonego w roku 1879 przez starszego geometrę Rządowego Klassy 2 Józefa Żołątkowskiego przerysował w lipcu 1923 i za zgodność z oryginałem poświadczył Geometra patentowany E. Klepacki.
Jak mówi p. Mieczysław Novák, "na mapie jest wyrysowany stary dwór a obok niego ołówkiem wrysowany jest planowany nowy dwór, oraz inne zabudowania, które potem zostały wybudowane w miejsce starych." Pan Novák pamięta, że przez okno z dworu było widać dziurę w trawniku - to była pozostałość starego dworu.
Kiedy na początku lat siedemdziesiątych chodziłem do publicznej biblioteki, która zlokalizowana była właśnie w dworze, zwracano mi uwagę, aby nie wchodzić na wskazany teren, ponieważ są tam lochy niezbyt pewnie przykryte ziemią, która może się zapaść razem z człowiekiem.
Jak już pisałem wcześniej, w 1440 roku Jan Długosz w dziele pisał, że Narama jest „curia militaria” (dwór/zabudowa obronna), zatem - prawdopodobnie - stary dwór był zbudowany lub kilkukrotnie nadbudowywany jeszcze na średniowiecznych fundamentach.
Plan Gospodarczy po-krakowskiego folwarku Narama, to druga mapa z archiwum rodzinnego p. Mieczysława Nováka z 1926 roku, wyrysowana reką jego wuja Mariana Russockiego. Kliknij tutaj, aby zobaczyć mapę w dużej rozdzielczości. (oryginał bez objaśnień)
Jest ona bardzo ciekawa, ponieważ dokumentuje zmiany, jakie w folwarku nastąpiły na przestrzeni ok. 50 lat. Porównując obydwie mapy widać, że folwark jest już o wiele mniejszy, ponieważ część gruntów została wykupiona przez naramskich włościan, duża część starych zabudowania zostały wyburzona, a w to miejsce pojawił się nowy budynek dworu oraz nowy obszerny budynek gospodarczy.
Ponadto:
1. Wydzielone zostały grunta dla Parafii Narama dla utrzymania probostwa i kościoła. Grunta zostały wykupione przez naramskich parafian, przy sfinansowaniu części zakupu z funduszy własnych dworu.
2. Wytyczona została nowa droga dworska.
3. Została wytyczona i nasadzona podwójnymi rzędami grabów aleja prowadząca od dworu do kościoła (furtki bocznej w murze otaczającym kościół.) Park grabowy utrzymany i ogrodzony był jeszcze w latach 70 tych XX wieku. Często na tej alejce po lekcjach grywaliśmy z piłkę. Park grabowy zmienił się po pożarze i pracach związanych z odbudową Świątyni. Obecnie w tym miejscu zlokalizowany jest parking.
4. Na mapie wyraźnie zaznaczona jest droga od Centrum Naramy do Szczodrkowic i Skały wiodąca po lewej stronie obecnego Sklepu p. Frankiewicza, obok Kopca i dalej obecną ulicą Spacerową (d. Łaziec). Droga ta była ważna i często uczęszczana ponieważ dwory w Naramie i Szczodrkowicach były we władaniu blisko spokrewnionych familii, wiodła na jarmark do Skały zatem była uczęszczana.
5. Od Centrum obok kościoła prowadziła droga prowadząca do Krasieńca i dalej Gościńcem do Iwanowic i Żarnowca. Za gruntem parafialnym skręcała ona w prawo i łączyła się z Gościńcem ok. obecnej drogi na Żerkowice.
6. Zaznaczona jest również droga od Centrum Naramy w stronę Owczar. Jej przepustowość była ograniczona, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym i wiosennym, ponieważ była stroma i pięła się w górę na wprost. Zalewanie przez żródła z Tulei i przymrozki uniemozliwiały korzystanie z niej. Dlatego pomiędzy drogami na Szczodrkowice i na Owczary był łacznik, który pozwalał na wybór lepszej drogi, aby dostać się na szczyt naramskiego wzgórza, lub zjechać na dół.
7. Zaznaczona jest już droga przez Białe Drzewo (część obecnej ul. Brzozowej). Z tym, że prowadząc od centrum wsi łączyła się z drogą dworską (obecna ul. Spokojna) a następnie wzdłuż przecinając ówczesny wąwóz, przez obecne podwórko posesji przy ul. Brzozowej 46 wiodła na trakt (Gościniec) krakowski. Dalsza część obecnej ul. Brzozowej była drogą do pół włościańskich i skręcała i kończyła się na obecnej ulicy Różanej. Od obecnej ul. Różanej do Gościńca (obecna ul. Graniczna nie było żadnej drogi, jeno dzika debrza (jar) zarośnięty bzem i wszelkiej innej maści roślinnością.
8. W jednym z postów, p. @Gabriel Janczarski był łaskaw napisać: „Dzięki archiwalnym badaniom dr. Jerzego Pałosza wiadomo, że w Naramie oprócz mogił w lesie naramskim, znajdowało się jeszcze jedno miejsce pochówku żołnierzy poległych w tej okolicy, w 1914 roku. ,,Przy drodze do Kozierowa - 5 A W, 1 R łącznie 6. Komada Michael, Zugsf., +19.11.1914, nieznany oficer rosyjski". Otóż w 1914 roku układ zabudowy wsi i sieć dróg w Naramie były zupełnie inne, niż obecnie. Zatem ówczesna „droga do Kozierowa” na pewno przebiegała inaczej. I na dodatek nie była jedna. Ale może faktycznie ktoś skojarzy jakąś wskazówkę z rodzinnych wspomnień i przekazów.Info za: Jerzy Pałosz ,,Śmiercią Złączeni. O cmentarzach z I wojny światowej na terenie Królestwa Polskiego administrowanym przez Austro - Węgry". Zapewne mogiła ta jest już zatarta w terenie, ale być może jest ktoś kto kojarzy to miejsce, np. z przekazów rodzinnych.
9. Na mapie zaznaczone są tzw „pola”, czyli staje z podaną miara wedle miary nowopolskiej, gdzie: 1 pręt kwadratowy = 18,66 m2; 1 kwadratowy sznur mierniczy = 100 prętów kwadratowych = 1866,2 m2; 1 morga (miara podstawowa) = 3 sznury kwadratowe = 5598,7 m2.
Austriacka mapa wojskowa z 1915 roku. Warto zwrócić uwagę na układ urbanistyczny Naramy (zwarta zabudowa w centrum wsi) oraz układ dróg, np. przebieg obecnej ulicy Brzozowej, oraz drogę na Szczodrkowice (przebiegała pomiędzy obecnym sklepem Delikatesami p. Frankiewicza a b. domem p. Zębali w dół, wzdłuż pola p. Adamka, w stronę obecnej ul. Kolonia. Nie ma drogi dworskiej i kościelnej oraz drogi za remizą. Las oczywiście też był większy niż obecnie.
Zobacz mapę Naramy i okolicy z 1915 r. w dużej rozdzielczości kliknij ==> TUTAJ
Mapa turystyczna wydana w 1935 roku, a więc już po pożarze Naramy i przeprowadzonej komasacji. Warto porównać układ dróg i zabudowy z mapą z 1915 roku, oraz poniższej z 2023 roku (google). Widać np. drogę od obecnej ul. Leśnej lasem aż do leśniczówki. Także rozproszenie nielicznej zabudowy jest widoczne i nie do porównania z dzisiejszą zabudową wsi.
Zobacz mapę Naramy i okolicy z 1935 r. w dużej rozdzielczości kliknij ==> TUTAJ
