Inwentarz czyli opisanie wsi Narama; 1798 -1825

Nim przejdziemy do przedstawienia opisu Naramy, dworu, kościoła i ludności, konieczne jest najpierw wyjaśnienie kilku pojęć dotyczących stosunków jakie wówczas panowały na wsi, również i w Naramie. Bez tego „Opisanie wsi Narama” stanie się mało zrozumiałe. Najpierw jednak trzeba wyjaśnić sformułowanie „(…) Karmelitów przy Krakowie na Piasku, będących dawnej Obserwy (…)”. Otóż ta nazwa oznacza Zakon Karmelitów (trzewiczkowych) funkcjonujących wedle ("dawney") zatwierdzonej przez Papieża Reguły z roku 1226 i potwierdzonej w roku 1247, w odróżnieniu od Zakonu Karmelitów Bosych o surowszej regule, który powstał na skutek reformy rozpoczętej w 1580 przez św. Teresę z Ávili i św. Jana od Krzyża. Ale wracając do głównego wątku: Na wsi dominowały trzy rodzaje własności ziemskiej: szlachecka, kościelna i królewska (królewszczyzna). Stosując ten podział zaznaczyć trzeba, że Narama do 1625 roku była wsią szlachecką, a w latach 1625-1864 wsią duchowną. Na wsi przez wieki wykształciła się pewna hierarchia społeczna, które determinowała stosunki na wsi. Na jej szczycie była szlachta czyli wyższa warstwa społeczna, bądź to jako właściciele majątków, bądź to jako dzierżawcy (Posessorzy, arendarze, itp.), wywodziła się ze stanu rycerskiego (drużyny książęcej). Na początku drużyna książęca, czyli ówczesne wojsko, było opłacane z funduszy książęcych. Jednakże z biegiem czasu, zamiast utrzymania przy dworze, władcy postanowili obdarować swoje rycerstwo ziemią, aby z niej się utrzymywało. Jednak ten przywilej był połączony z obowiązkiem służby wojskowej. W ten sposób w Polsce z rycerstwa drużyn piastowskich, obdarowywanego przez książąt ziemią, wytwarzał się stan rycersko-ziemiański czyli historyczna szlachta polska. Następnie na owych ziemiach osadzani byli jeńcy wojenni (jeżeli nie stać było go na wykup), kupionych, darowanych czy dobrowolnie godzących się na służbę w zamian za różne obiecane dogodności. Natomiast wpływy z wykupienia się możniejszych jeńców w istotny sposób zasilały skarbiec rycerski. Z osadzanych wówczas przy dworach tworzyły się zalążki dużej części dzisiejszych wiosek. Nie ukrywajmy, wyzysk pracy osadzonych na darowanych dobrach dawał dochód który pozwalał na utrzymanie się rycerstwu. Rozrost liczebny potomków owych rycerzy i konieczność podziału na coraz więcej części ziemi rycerskiej powodowała, że z coraz mniejszego areału ziemi, trzeba było utrzymywać coraz większą rzeszę nie pracujących. Zatem następowało ograniczanie wolności chłopskiej i nakładanie coraz większych powinności. Po śmierci Zygmunta Augusta na konfederacja w r. 1573 postanowiono, że: „jako zawsze było, będzie wolno i teraz każdemu panu poddanego swego nieposłusznego, podług rozumienia swego, ukarać.“ To znaczy, że los chłopski, łącznie z karą śmierci znalazł się w ręku dziedzica. Dopiero w r. 1768, u schyłku Rzeczypospolitej, uchwała sejmowa odebrała prawo decydowaniu o życiu lub śmierci szlachcica nad chłopami. W 1791 roku ograniczono pańszczyznę do trzech dni, w 1807 roku nastąpiło formalne uwolnienie chłopów, a potem w Galicji pańszczyznę zniesiono 1848, na ziemiach zaboru pruskiego stopniowo 1811–50, w Królestwie Polskim zniesienie pańszczyzny ogłosiły 1863 władze powstania styczniowego, ostatecznie zlikwidował ją 1864 rosyjski dekret uwłaszczeniowy. W Polsce własność ziemska Kościoła powstawała powoli od szeregu nadań od panującego oraz wielu innych osób. Nadania dla Kościoła zaczynają się już od Bolesława Chrobrego i Bolesława Krzywoustego. Dobrodziejami kościoła byli polscy możnowładcy i szlachta. Jak wiemy także i właściciele dóbr w Naramie Paweł Żydowski, czy Jan Narębski swoimi fortunami obdarowali instytucje kościelne. I od tego czasu, aż do 1864 Narama ze wsi szlacheckiej zamieniła się w wieś tzw. duchowną, zarządzaną przez Posessorów. W tym kontekście ważne jest, że prawo kanoniczne zabraniało sprzedaży nieruchomości będących własnością kościelną: proboszczom - bez zgody parafian i biskupa, biskupom - bez zgody kapituły i papieża. Oznaczało to w praktyce, że sprzedaż majątków kościelnych rzadko kiedy miały miejsce. Ważnym uzupełnieniem dochodów Kościoła była tzw. dziesięcina składana przez szlachtę i chłopów. Szlachta płacił dziesięcinę wybranemu przez siebie kościołowi a chłopi swemu proboszczowi. Dziesięcina zanikła wraz z uwłaszczeniem chłopów. Królewszczyzna (królewszczyzny, dobra królewskie) były to ziemie będące własnością monarchy. Istniały we wszystkich monarchiach europejskich. W Rzeczypospolitej od XVI wieku do czasu rozbiorów były to dobra państwowe, następnie zostały przejęte przez trzy państwa zaborcze (m.in. jako dobra kameralne, dobra rządowe). Ponieważ w Naramie własność ta nie występowała, więc nie będziemy jej tu omawiać. Kolejnym w hierarchii był KMIEĆ: Kmieć w średniowieczu u Słowian oznaczał wasala, lennika, człowieka zależnego od księcia w wyniku nadania mu przez niego dóbr. Najprawdopodobniej był odpowiednikiem późniejszego komesa lub barona. Natomiast w Polsce w wiekach XIII–XIX w., kmiecie byli użytkownikami ziemi dziedziców o obszarze początkowo przynajmniej o obszarze 1 łana (wówczas 1 łan = 48 morg ≈ 24,2 hektara), później na ogół coraz mniejszych, uważanym za pełnorolne. Kmiecie obciążeni byli czynszami i daninami w naturze, a później w wyniku przechodzenia na strukturę folwarków obciążeni byli pańszczyzną wykonywaną przy pomocy zwierząt. W XIX w. pojęcie kmieci jako odrębnej warstwy chłopskiej zanikło, i zaczęło oznaczać po prostu zamożnych chłopów. Następnie ZAGRODNIK czyli włościanin posiadający dom z ogrodem oraz grunt pod uprawę o obszarze nie większym niż ćwierć łana. Wielu zagrodników nieoficjalnie powiększało swoje małe gospodarstwa o tzw. "nieużytki" lub "pustki" z których płacono jedynie czynsz pieniężny. Gospodarstwo zagrodnicze świadczyło na rzecz pana maksymalnie do 3 dni pańszczyzny w tygodniu. Przy czym nie chodziło o pracę jednej i tej osoby, a pracę 3 osób z tej samej zagrody po jednym dniu w każdym tygodniu do wybranych prac lub wspólnego dokonania trzydniowego nakładu pracy w ciągu jednego dnia roboczego. Przez pozostałe dni tygodnia zagrodnicy pracowali dla dworu lub folwarku jako służba za wynagrodzenie w różnej formie. Niektórzy z zagrodników oprócz pracy w polu zajmowali się rzemiosłem np. tkactwem. Potem CHAŁUPNIK zwykle chłop bezrolny (lub prawie bezrolny) posiadający dom (chałupę) lub w nim mieszkający, niekoniecznie na stałe, nieposiadający ziemi lub jedynie mały ogród i obejście. Zwykle zobowiązany odrabiać pańszczyznę i dodatkowo zmuszeni byli służyć jako siła najemna tak u kmieci jak i zagrodników. Komornik czyli chłop nieposiadający ziemi i zabudowań, mieszkający najczęściej u innych chłopów, utrzymujący się z pracy najemnej we dworze lub u zamożniejszych chłopów. Komornik mieszkający razem z rodziną u kmiecia lub zagrodnika (dosłownie siedzący na komorze); w zamian za „dach nad głową” pomagał mu w pracach w gospodarstwie, oraz do czasu likwidacji pańszczyzny obciążony był wykonywaniem darmowej pracy na rzecz właściciela dóbr wynoszącej 1 dzień w tygodniu. Komornikami byli często członkowie rodziny, na przykład syn z synową i dziećmi. I Parobek czyli stały lub sezonowy robotnik najemny pracujący (i mieszkający) na dworze lub folwarku, w gospodarstwie bogatszego chłopa, ale też np. w karczmie. Natomiast Karbowy był niższym oficjalistą dawnych dworów szlacheckich. Do jego obowiązków należał w szczególności nadzór nad pracą chłopów w majątku dworskim. Jako ciekawostkę warto podać, że ów Karbowy miał kij o nazwie rabosz, na którym znaczył karby, czyli nacięcia oznaczając w ten sposób ilość wykonanej pracy. Po skończonej pracy kij rozłupywano wzdłuż na dwie części w taki sposób, żeby karby były widoczne na obu częściach. Jedna część pozostawała u karbowego, a druga u chłopa wykonującego pracę. Ten sposób bardzo dobrze zabezpieczał przed sfałszowaniem zapisu, ponieważ usunięcie karbu, czy nacięcie dodatkowego tylko na jednej połówce kija jednoznacznie wskazałoby winnego. W 1798 roku spis mieszkańców Naramy wyglądał następująco. Oczywiście podani z imienia i nazwiska podani są ci, na których ciążył obowiązek pańszczyzny, zatem nie są uwzględnieni ich zony i dzieci. Chociaż mogło się zdarzyć, ze komornikiem był syn, lub zięć wymienionego.   Ważnym terminem występującym w dokumentach dotyczących Naramy jest ZAKUPIEŃSTWO występowało ono wtedy, kiedy dłużnik oddawał siebie samego (lub z rodziną) w zastaw wierzycielowi, zobowiązując się do pracy na jego rzecz do czasu spłaty długu; znane w Polsce, na Rusi i u Słowian połabskich. (zob hasło w: Encyklopedia PWN) Dziesięcina czyli podatek religijny w judaizmie i chrześcijaństwie. Obowiązkowe świadczenie pieniężne lub rzeczowe w postaci dziesiątej części swojego dochodu na rzecz Kościoła, przeznaczone głównie na rzecz utrzymania duchowieństwa. Obecnie praktyka składania dziesięciny obecna jest tylko w niektórych Kościołach protestanckich, dziesięcinę płacą również mormoni. Na ziemiach polskich dziesięcina utrzymała się do XIX wieku. W Galicji zniesiono ją w roku 1848, w Królestwie Polskim w 1864, w zaborze pruskim w 1865 r. Dymowe (podymne) stała danina (podatek) pobierana od każdego domu mieszkalnego. Podymne zostało wprowadzone w 1629 r. Płacone było przez mieszczan, chłopów i szlachtę zagrodową. Jego wysokość była zależna zarówno od wielkości budynku, jak i miasta. Od 1775 r. pobierano podymne od każdego komina („od dymu”) na dachu. Zlikwidowane zostało stopniowo wraz z upadkiem I Rzeczypospolitej, np. w zaborze rosyjskim podymne wiejskie zastąpiono nowym podatkiem gruntowym w latach 1866-1868 (w samej Rosji podatek gruntowy wprowadzono w 1875 r.), zaś podymne miejskie zastąpiono podatkiem od nieruchomości miejskich w 1902 r. Jednostki miar Sążeń staropolski (lata 1764-1819) – 1,786 m, sążeń nowopolski (lata 1819–1848) – 1,728 m. Mila polska wówczas było to 7 wiorst, czyli 7146 metrów, a od 1819 roku – 8534,31 metra. Korzec (około 120 litrów) - w korcach określano w przeszłości objętość ciał sypkich. Mniejszą jednostką była Ćwierć (ok. 30,151 l.), która stanowiła 1/4 korca, jeszcze mniejszymi: Miarka/miara/faska/ (ok. 15,07 l.) = 1/2 ćwierci, Garniec (3,7689 l) = 1/4 miarki, Kwarta (0,9422 l) = 1/4 garnca i Kwaterka (0,2356 l.) = 1/4 kwarty. Tak dla informacji warto podać, że 30 korców = 1 łaszt (ok. 3618 litrów). W dokumentach dotyczących Naramy od od 1600 roku pojawiają się te oznaczone jako Inwentarz, jednakże dotyczyły one tylko części będącej własnością Klasztoru Karmelitów. Natomiast już po zakupie części wsi od Klasztoru Dominikanów, jeżeli taki Inwentarz był robiony, to najprawdopodobniej został przejęty po zaborach przez administrację Austriacką, podobnie jak w przypadku innych majatków ziemskich i pewnie trzeba by go szukać w archiwach wiedeńskich. Pierwszy i całościowy spis ludzi oraz majątku nieruchomego i ruchomego w Naramie pochodzi z roku 1798 roku, z dodatkowymi informacjami z roku 1817 i 1825. Postaram się teraz czytelnikom przybliżyć ten „Inwentarz, czyli opisanie wsi Narama” przy pomocy zapisów, jakie się wówczas znalazły w zbiorze (zszytej teczce) dokumentów. Wieś Narama, dziedziczna XX. Karmelitów przy Krakowie na Piasku, będących dawnej Obserwy. Ta leży w Departamencie i Powiecie Krakowskim, przy Gościńcu idącym z Krakowa do Żarnowca po lewej ręce, odległa od Krakowa mil dwie, graniczy granicy na wschodzie z Wilczkowicami Wincentego Kittla, południe z Owczarami W. Linowskiego, zachód ze Szczodrkowicami Akademii Krakowskiej, północ z Krasieńcem JW Salomei Walewskiej wdowy. Kaplica z cmentarzem, Cmentarz w czworgran (czworokat – dop. ZG) ma długość 18, szerokości 13,5 sążni, słupy murowane, pomiędzy tymi sztachety dębowe, furtki dwie, jedna od południa druga od zachodu, zamykają się kłódkami, jedna na biegunach druga na zawiasach żelaznych, wokoło lipy, więzy sadzone. Kaplica pod Tytułem Św. Wojciecha Biskupa Męczennika z drzewa rżniętego, dach i ściany gontami przykryte, na początku dachu i na końcu są dwa krzyże żelazne, w środku wieżyczka drewniana nad którą krzyż żelazny, dachem pokryta, w tej dwa dzwonki. Do kaplicy są dwa przysionki (kruchty), jeden z południa drugi ze wschodu, drzwi na zawiasach żelaznych ze skoblami do zamknięcia kłódką. Do samej kaplicy drzwi dwoje przecinek jedne skoblem drugie skoblem i zamkiem opatrzone, większym Chorze (stp. przestrzeń kościoła przeznaczona dla duchowieństwa i służby liturgicznej). Powały i podłoga z tarcic, w mniejszym z cegły ułożona posadzka, okien trzy z prętami żelaznymi, szkło okrągłe w ołowiu. Zakrystia po lewej ręce do niej drzwi ze skoblem zamkiem i zawiasami żelaznymi, sufit i podłoga drewniana, okno jedno z prętami żelaznymi, szkło także w czworgran z ołowiu. Cała kaplica w średnim stanie. Wszedłszy ze wsi do dworu są wrota na podwórze z tarcic na biegunach z jedną furtką ze skoblami żelaznymi do zamknięcia sposobnymi, drugie wrota podobnie pierwszym z jedną furtką do stodół wchodząc. Parkany wszystkie chrustowe, gontami pokryte wokoło dworu od wrót pierwszych idąc w podwórze po lewej ręce. Dom czyli Officyna pod numerem pierwszym. długi 8 ½ szeroki 9 ½ sążni z drzewa tartego wystawiony, słomą pokryty, ma jeden komin z cegieł nad pokrycie wywiedziony, przed domem ganek na słupach drewnianych. Posadzka ceglana nad tym wieżyczka, w tej dzwonek dla znaku pańszczyzny. Piec jeden biały z kominkiem, okien pięć, w czterech kraty żelazne, szkło w ołowiu, do wszystkich okiennice z zamknięciem; w spiżarni jest piwnica w ziemi ciosana, do tej drzwi na zawiasach żelaznych. Po prawej stronie w sieni pomieszkanie ze wszystkim podobne pierwszemu, oprócz spiżarni w oknach wszystkich ma kraty, czyli pręty żelazne, w sieni są drzwi na górę do której kilka schodów, z sieni wychodzą na tył drzwi na zawiasach żelaznych z zasuwą drewnianą. Ten dom w stanie dobrym, od tego po lewej stronie; Folwark dla czeladzi pod numerem drugim. wystawiony z drzewa, słomą pokryty długi 8 1/2 szeroki 4 sążnie. Drzwi do sieni z tarcic, zawiasy i skobel żelazne, klamka drewniana, w sieni po prawej stronie do czeladniczej izby drzwi z zawiasami i klamką żelaznymi, komin murowany o dwóch piecach, piekarskim i kaflowym z cegieł do komina kuchennego wprowadzony. Po lewej stronie izdebka mała z podłogą z tarcicy tak w drugiej izbie okna dwa jako też i w małej, w dużej dwa w drzewie, w małej dwa w ołów, jedno z kratą żelazną. Piec kaflowy komin do kuchni wywiedziony. W sieni do kuchni drzwi z kuchni także drzwi z zawiasami żelaznymi i skoblami. Ten komin kuchenny wylepiany wałkami glinianymi wyprowadzony nad folwark. Z sieni są drzwi na górę do zamknięcia sposobnemi do kłódki z kilku schodami, za tym jest komora na leguminę czeladzi, zamyka się kłódką, bez podłogi, znajduje się w tanie średnim. Obora dla bydła z chlewami drewniana. Wozownia. W słupach dębowych, ściany z drzewa tartego, słomą pokryta, długa 5, szeroka 3 sążnie. Wrota z tarcic podwójnie na zawiasach żelaznych z poręczą i skoblem do zamknięcia. Stajnia dla koni Szeroka 3, długa 6,5 sążni, w słupach dębowych, ściany z drzewa tartego, pod strzechą drzwi z tarcic, zawiasy i skobel żelazne i zamek drewniany, kamieniem brukowana, w tej komora na obroki, drzwi z zawiasami żelaznymi, zamkiem drewnianym bez powały wraz ze stajną. Dalej pod tym samym pokryciem skłąd na rzeczy gospodarskie zwane płużnia o drzwiach na biegunach drewnianych. Stodoły Pierwsza długa na 12 ½ , szeroka 6 ½ sążni, Sochy Dębowe (Socha tu drewniany słup rozwidlony u góry. Służył jako podparcie dachu o konstrukcji sochowej) i słupy połowa w węgieł stawiana, połowa w słupach z drzewa czyli ściany sosnowe, słomą pokryta, wrota tak do przyjścia jako i wynijścia podwójne, z tarcic na biegunach drewnianych zamyka się kłódkami. Druga podobna pierwszej, z tą tylko różnicą, że w niej jest komórka z powałą i podłogą na plewy, drzwi z zamkiem i skoblem. Trzecia podobna pierwszej, tylko że większa bo o dwóch bojowiskach (boiskach), o wrotach dwojgu, długa 15 1/2 szeroka 7 sążni. W tej wrota zamykają się kłodkami, wśód tych trzech stodół jest mała szopka na schowanie słomy do tych stodół, do gumna są wrota podwójne, kłódką zamykane. Spichlerz W długości 7 szerokości 5 ma sążni, z drzewa tartego wystawiony, nakryty słomą, drzwi z zawiasami zamkami i z kablami żelaznymi, okienkami trzema z prętami żelaznymi, na boku jednym komora na obroki na drugim także w której wchodzi się na górę, drzwi tak opatrzone są jako do spichlerza. Gorzelnia Murowana, długa 10 szeroka 5 sążni, komin murowany i nad nakrycie wywiedziony, tam jest izba z alkierzem, kominem, piecem kaflowym, o oknach trzech starych, jedno tylko okno tylko z prętami żelaznymi i okiennicą. W gorzelni także okien dwa w drzewie szkło, pręty żelazne, drzwi podwójne z zamkiem, skoblem, na zawiasach żelaznych . Za tą jest stajnia na bydło pod jednym pokryciem drzwi zasuwą zamykające się dalej, jest okół słomą nakryty, bez ścian do składu drew służy. Garniec miedziany z pokrywą i (nieczytelne). Piec wapienny (do wypalania wapna – dop. ZG), Wymurowany z kamieni, długi 3, szeroki 3, wysoki 3 sążnie, o dwóch czeluściach, dachem wysuwanym nakryty. Niedaleko tego jest na sochach szopa słomą pokryta, bez ścian do robienia cegły, reparacji i innej potrzeby. (to zdanie zostało przekreślone – dop. ZG) Potrzeby (narzędzia – dop. ZG) do gaszenia ognia drabin do wychodu na dachy dwa wiadra czyli konwie do wody dwie duże osęki żelazne Potrzeby do gospodarstwa należące Wozów żelazem okuty ze wszystkimi potrzebnymi drabinami - 8 Pługów ze wszystkim - 5 Radeł - 6 Bron gwoździami żelaznymi - 4 Skrzynki z kosami do sieczki - 2 Miary: Ćwierć - 1, Miarka - 1, Garniec - 1, Bydło czyli dobytek Koni w latach średnich do fornalki - 4 Wołów do pługów - 12 Krów do pożytku - 12 Bujak czyli Obornik (»byk rozpłodowy«: Bugay/ buhay/ buiak/ byk) - 1 Trzody samur - 2 Kur z kogutem - 13 Kaczek z kaczorem - 6 Opisanie gruntów, ogrodów, łąk, pastwisk, chrustów, etc. do wsi Narama Pastwiska z krzakami i dołami - morgów 10 Ogród czyli sad owocowy za folwarkiem - sążni 15 kw. Ogród duży pożytkowy - morgów 2 1. Pole za kaplicą zwane Dąbrowa - morgów 40     Przy Gościńcu morgów - 21 2. Za wsią Zapuszcze 8 - morgów 35     JW. Nadlipie 6 3. Pole brzozowskie - morgów 38 Łączka pomiędzy polem ornym - morgów 2 Łączka zwana Stawisko - morgów 1 Pole nieurodzajne dębówki morgów 10 Pole między Gaje pustkę na las morgów 19 Las morgów 60 trzymający na dębinę młodą, sośninę i chrusty, ten zachowuje się na gruntowną potrzebę. Pszczoły jest pniaków 3 (obecnie pszczoły hoduje się w ulach – dop. ZG) od kilku lat nie pożytkowe, studzien w dworze 1, na wsi 1, przy gorzelni 1, jest dół 1 czyli ciek wodny zwany Tulija, bez ryb. Plony, zbiory, przychód płodów rolnych Powinności poddanych Czeladź jako sługi kto do czego służy powinien odbywać jak zazwyczaj. Na wsi żaden poddany nie ma zakupieństwa, ani domu własnego, wszystkie pomieszkania są dworskie … i tak; Kmieć 1 , ma koni dworskich 2, wołów 4, wóz kuty 1, pług 1, radł 1, bron 8, drabin kopnych 8, zbożowych 8, półkoszków 8, homąt 2, naszelnik 1, uzdeczki 2, lejc 1, wagi (podwójne orczyki – dop. ZG) 1, Wantuch 1, sanie duże 1, sanie pod brony 1, robi w tydzień dni 5 bydłem, gdy konie robi ludzi 2, gdy wołami człek 1, strażą nocną z zagrodnikami od ognia i wszelkiego przypadku odbywa kolejno, oprawy oprządu łokci 18, lub dni 3 w roku robi, lecz nie w żniwa. Darmo owce strzyże i kapustę sadzi. Daje kur 6, jajec 20, dziesięciny zł. pol. 8, dymowego na ratę jedną zł. pol. 6 gr. 20 płaci, kwaterowego gr. 22. Zagrodników 18, każdy z nich robi dworowi pieszo w tydzień dni 3, strażą odbywać kolejno, zimą i latem pilnują też i kop w polu dworskim, oprawy przędzie łokci 12 lub dni 8 za nią robi, lecz nie w żniwa. Powinnością owce jeżeli są strzyc i kapustę wsadzić bez płacy. Należy aby na zarobek wychodzili kiedy potrzeba, osobliwie w żniwa, za co dwór płaci od kosy i sierpa po groszy 15, od młocki i siekiery groszy 12, od grabi groszy 10. Na Święty Marcin dają po kur 2, jajec 20, dziesięciny zł 4 na rok, dymowego na ratę 1 zł. groszy 10, kwaterowego groszy 11. Komornicy, że nie jednakowo ich bywa, wiele się znajduje; nie mają gruntów, chyba który z dworu zaarenduje (wydzierżawi - dop. ZG) i to do czasu. Robią tylko od świętego Wojciecha (23 kwietnia – dop. ZG) do Świętego Marcina ( 11 listopada – dop. ZG) dzień 1 w tydzień, zimą nic. Gdy robią zawsze z dworu śniadanie dostają. Na na pieniądze by służyć się powinni przy lekszej pracy, za co im dwór płaci jak zagrodnikom, przędą oprawy łokci 6 lub robią 1 dzień i 1/2, dymowe na ratę 1 dają jedni po groszy 10 drudzy więcej, według domu wygodnego do swoich gospodarzy, gdzie mieszkają kwaterowego dokładają się po groszy 3. Mają też powinność publiczną czyli szarwark z rozkazu najwyższego w roku odbyć dokąd na każą; kmieć bydłem dni 4, zagrodniki pieszo dni 4, excypowanu (wyłączony) tylko wójt. Gajowy czyli polowy bywa z komorników, powinien w dobrym dozorze mieć gaj i zboża aby szkody nie było, do siewa (do siania) pomagać ma. W żniwa w stodołach dworskich kopy układać, w tydzień z kominów dworskich sadzę chędożyć (kominy czyścić). Dymowego na ratę daje złoty 1 gr 18, kwaterowego jako komornik do gospodarza swego groszy 3. Za to mu dwór daje żyta kopę 1, jęczmienia kopę 1, ma kilka zagonów. Bydło dworskie zaprawia i na buty rocznie dostanie złotych polskich 4. Dziesięciny w pieniądzach na zamek razem kmieć i zagrodniki dają złotych polskich 80, Wikariuszom z 4- tej części pól dworski które posiadają. Dworowi składają złotych polskich 20. Opis statystyczny wsi narama z 1825 roku 1. Dymów wszystkich znajduje się – 22 2. Ludności z końcem roku 1817 było - głow 113 Z końcem 1824 z podanej statystyki - -/- 121 tj. mężczyzn 55 – kobiet 66. 3. Pól ornych dworskich było w roku 1817 podług Inwentarza – morgów 113. Przybyło do roku 1820 przez zrównanie dołów, wykarczowanie jałowcu i ciernia nieuzytecznych miejsc - morgów 15 Znajduje się dziś pod zasiew - morgów 128 4. Ogrodów fruktowych (owocowych) i pod warzywo - morgów 3 5. Łąk było w roku 1817 - morgów 3 Przybyło przez zrównanie uprawienie i zakorzenienie Rajgrafsem francuskim (rodzaj trawy) - morgów 3 Znajduje się dziś - morgów 6. Pola włościańskie Zagrodników z kowalem 19. Posiewają po 7 morgów gruntu ornego – razem morgów 133 Rola po kmieciu za 3 zagrodników morgów 21 Ogółem morgów 154 Spisane w Naramie, dnia 25 lutego 1825 roku. Niniejsza kopia inwentarza Naramskiego zgadza się z inwentarzem wioski złożonym w Swietnym Urzędzie Cyrkularny Krakowskim dnia 24 maja 1805 roku na co się podpisuje ksiądz Alojzy Bartosiewicz, przeor Zbigniew Grzyb

powrót do indexu opracowań historycznych